Router do nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP) cung cấp thường được coi là một giải pháp tiện lợi—đã được cấu hình sẵn, sẵn sàng sử dụng và thường đi kèm trong gói thuê bao của bạn. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu sâu hơn, tôi đã nhận thấy nhiều lý do để đặt câu hỏi liệu đây có phải là lựa chọn đúng đắn cho mạng lưới của mình hay không. Việc sử dụng router nhà mạng có thể tiềm ẩn những rủi ro và hạn chế mà không phải ai cũng biết đến.
1. Thiếu Cập Nhật Bảo Mật Kịp Thời
Hầu hết các ISP không tự sản xuất router của họ. Thay vào đó, họ thuê ngoài công việc này cho các nhà sản xuất bên thứ ba, những đơn vị sản xuất router theo hình thức nhãn trắng (white-label). Điều này có nghĩa là cùng một nhà sản xuất có thể làm router cho nhiều ISP khác nhau, đồng thời bán các thiết bị mang thương hiệu riêng của mình.
Vấn đề phát sinh khi một lỗ hổng bảo mật được phát hiện. Nhà sản xuất sẽ ưu tiên cập nhật cho các router mang thương hiệu riêng của họ—những sản phẩm trực tiếp mang tên tuổi và danh tiếng của họ. Các router nhãn trắng được sản xuất cho ISP thường bị xếp sau cùng trong danh sách ưu tiên. Sự chậm trễ này có thể khiến mạng của bạn bị phơi nhiễm trước các cuộc tấn công khai thác lỗ hổng trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng sau khi chúng được phát hiện.
Đây không chỉ là một rủi ro giả định. Vào năm 2021, BBC đã đưa tin về một lỗ hổng trong một số router Sky UK cho phép kẻ tấn công vượt qua xác thực. Mặc dù bản vá đã được phát hành, nhưng việc triển khai chậm chạp đã khiến nhiều khách hàng bị lộ thông tin trong thời gian dài.
Giao diện cập nhật firmware của router TP-Link, minh họa việc cập nhật bảo mật cho thiết bị mạng.
2. Nhà Cung Cấp Dịch Vụ Internet (ISP) Giữ Quyền Truy Cập Từ Xa
Một điểm đáng lo ngại khác của router do ISP cung cấp là quyền kiểm soát mà nhà cung cấp của bạn vẫn giữ đối với thiết bị. Hầu hết các router này đều được cấu hình sẵn với tính năng truy cập từ xa được bật. Điều này có nghĩa là ISP của bạn có thể đăng nhập, thực hiện các thay đổi hoặc thậm chí đẩy các bản cập nhật mà bạn không hề hay biết hay đồng ý. Mặc dù điều này nghe có vẻ tiện lợi, nhưng nó cũng đặt ra những lo ngại nghiêm trọng về quyền riêng tư và bảo mật.
Ngay cả khi ISP của bạn có ý định tốt nhất, việc truy cập từ xa cũng tạo ra một điểm xâm nhập tiềm tàng khác vào mạng của bạn. Một tin tặc nếu có thể truy cập vào hệ thống của ISP có thể thao túng cài đặt router của bạn, giám sát lưu lượng truy cập của bạn hoặc thậm chí chuyển hướng kết nối của bạn đến các trang web độc hại. Đối với những người coi trọng quyền riêng tư và quyền kiểm soát, mức độ giám sát này là một trở ngại lớn. Với một router tốt từ một thương hiệu uy tín, bạn là người quyết định ai được phép truy cập và trong những trường hợp nào. Với một router nhà mạng, điều đó là không thể.
3. Phần Cứng “Một Kích Thước Cho Tất Cả”
Router do ISP cung cấp thường là điển hình cho phần cứng “một kích thước cho tất cả”. Chúng được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu tối thiểu cho người dùng trung bình, điều đó có nghĩa là chúng hiếm khi được trang bị để xử lý các tác vụ đòi hỏi cao hơn. Lý do cho điều này không hề xa vời: các ISP ưu tiên hiệu quả chi phí hơn hiệu suất. Họ đặt hàng router với số lượng lớn từ các nhà sản xuất, thường chọn các mẫu cũ hơn hoặc ít mạnh mẽ hơn để tiết kiệm tiền.
Điều này dẫn đến phần cứng đã lỗi thời ngay cả trước khi nó đến tay bạn. Ví dụ, nhiều router nhà mạng vẫn sử dụng công nghệ Wi-Fi 5, mặc dù các tiêu chuẩn Wi-Fi mới hơn như Wi-Fi 6 và Wi-Fi 6E hiện đã phổ biến rộng rãi. Việc sử dụng router của ISP cũng có nghĩa là bạn bị giới hạn bởi bất kỳ tính năng nào mà ISP cho là cần thiết. Bạn muốn kiểm soát của phụ huynh nâng cao, hỗ trợ VPN, hoặc khả năng tạo mạng khách với các cài đặt tùy chỉnh? Rất tiếc, bạn sẽ cần một router của bên thứ ba để làm điều đó.
Hình ảnh minh họa một router Verizon, đại diện cho phần cứng router nhà mạng phổ biến.
4. Khả Năng Tùy Chỉnh Hạn Chế
Nếu bạn đã từng cố gắng điều chỉnh các cài đặt trên một router do ISP cung cấp, bạn có thể đã gặp phải bức tường cản trở. Router nhà mạng cung cấp rất ít hoặc không có khả năng tùy chỉnh. Mặc dù điều này có thể không làm phiền người dùng thông thường, nhưng nó là một điểm hạn chế lớn đối với bất kỳ ai muốn kiểm soát mạng của mình nhiều hơn.
Nhiều router ISP không cho phép bạn thay đổi các cài đặt cơ bản như máy chủ DNS, điều này có thể có tác động lớn đến tốc độ internet và quyền riêng tư của bạn. Bạn muốn sử dụng một DNS của bên thứ ba như Cloudflare hoặc Google DNS để duyệt web nhanh hơn? Với router nhà mạng, bạn có thể gặp khó khăn. Tương tự, các tính năng như chuyển tiếp cổng (port forwarding), cài đặt Chất lượng dịch vụ (QoS) hoặc thậm chí các tùy chọn bảo mật nâng cao thường bị ẩn hoặc hoàn toàn không có sẵn. Ngược lại, một router của bên thứ ba cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn mạng của mình. Bạn có thể tùy chỉnh cài đặt để tối ưu hóa hiệu suất, tăng cường bảo mật hoặc thậm chí cài đặt firmware thay thế trên đó.
5. Khó Khăn Khi Yêu Cầu Hỗ Trợ Kỹ Thuật
Ngay cả khi bạn sẵn lòng bỏ qua các hạn chế về phần cứng và phần mềm của router do ISP cung cấp, vẫn còn một vấn đề đau đầu khác đang chờ bạn: dịch vụ hỗ trợ khách hàng. Khi có sự cố với router của bạn, bạn thường phải đối phó với đội ngũ hỗ trợ của ISP. Và theo kinh nghiệm, đó hiếm khi là một trải nghiệm dễ chịu.
Vấn đề là các nhóm hỗ trợ của ISP được đào tạo để xử lý nhiều loại vấn đề khác nhau, từ tranh chấp hóa đơn đến sự cố mạng. Việc thiếu hỗ trợ chuyên biệt này có thể khiến bạn gặp khó khăn khi bạn cần giúp đỡ nhất. Ngược lại, khi bạn sở hữu router của riêng mình, bạn có thể liên hệ trực tiếp với các đội ngũ hỗ trợ của nhà sản xuất, những người am hiểu hơn nhiều về thiết bị. Hơn nữa, bạn cũng có thể tìm kiếm sự trợ giúp từ các cộng đồng trực tuyến, diễn đàn hoặc thậm chí là các kỹ thuật viên bên thứ ba mà không phải lo lắng về việc vi phạm bất kỳ thỏa thuận nào.
Khi nói đến mạng gia đình của bạn, niềm tin là tất cả. Và sau nhiều năm làm việc với các router, tôi đã học được rằng router của ISP không đáng để bạn tin tưởng hoàn toàn. Nếu bạn thực sự quan tâm đến việc bảo vệ quyền riêng tư, tối ưu hóa mạng và đảm bảo kết nối đáng tin cậy, việc thay thế router của ISP là rất đáng giá. Đúng vậy, đó là một khoản chi phí ban đầu, nhưng sự an tâm và quyền kiểm soát bổ sung hoàn toàn xứng đáng. Bạn thậm chí có thể tiết kiệm chi phí thuê thiết bị hàng tháng nữa.
