Đối mặt với thói quen trì hoãn có thể làm đảo lộn mọi kế hoạch và mục tiêu cá nhân. Trong bối cảnh đó, các ứng dụng tự trợ giúp (self-help apps) xuất hiện như một giải pháp cứu cánh đầy hứa hẹn, tuyên bố sẽ giúp người dùng vượt qua những rào cản tâm lý và nâng cao hiệu suất. Tuy nhiên, qua trải nghiệm thực tế, hành trình tìm kiếm sự “khai sáng” kỹ thuật số này không hề suôn sẻ và dễ dàng như những lời quảng cáo hào nhoáng. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những nhược điểm và hạn chế của các ứng dụng tự trợ giúp phổ biến, dựa trên góc nhìn chuyên môn và trải nghiệm thực tế.
1. Cái Bẫy Của Sự Đơn Giản Hóa Quá Mức
Một trong những vấn đề lớn nhất với các ứng dụng tự trợ giúp là xu hướng đơn giản hóa quá mức các tác vụ vốn đã rất cơ bản trong cuộc sống hàng ngày. Chẳng hạn, trong suốt một tháng trải nghiệm với ứng dụng Finch, tôi đã dành cả tuần đầu tiên để đánh dấu các công việc như đánh răng, uống nước và rửa mặt. Đây là những hoạt động mà hầu hết người trưởng thành đều thực hiện trong khoảng 20 phút sau khi thức dậy, và việc hoàn thành chúng không hề giúp cải thiện hiệu suất công việc trong ngày.
Người dùng có thể thêm các mục tiêu cá nhân, nhưng phần lớn các hoạt động thực sự hữu ích trên Finch đều bị khóa sau một bức tường phí (paywall). Nếu mục đích của tôi là sử dụng một ứng dụng miễn phí để nhắc nhở mình thức dậy và đánh răng, thì ứng dụng báo thức mặc định trên điện thoại đã làm tốt công việc đó. Những tác vụ đơn giản này thường đi kèm với âm thanh vui nhộn, thông báo pop-up không cần thiết, tất cả nhằm mục đích làm cho cuộc sống bớt căng thẳng hơn. Tuy nhiên, điều này lại khiến ứng dụng đơn giản hóa mọi khía cạnh trong ngày của bạn ngay từ đầu, đòi hỏi rất nhiều thời gian thiết lập để có thể hoạt động đúng theo ý muốn.
Người dùng cầm điện thoại Google Pixel 9 Pro trong tay
Giao diện màn hình chính ứng dụng Finch hiển thị danh sách các tác vụ hàng ngày đơn giản
Ảnh chụp màn hình menu thêm tác vụ trên ứng dụng Finch, cho thấy các tùy chọn cài đặt
Mục đích của ứng dụng là không tạo gánh nặng và làm cho mọi thứ trở nên đơn giản, vui tươi. Tuy nhiên, một số công việc đòi hỏi mức độ nghiêm túc nhất định, đặc biệt là trong học tập hoặc công việc. Việc sử dụng một ứng dụng hỗ trợ cải thiện sự nhất quán trong công việc hoặc học tập mà lại phát ra tiếng chuông như đồ chơi của trẻ nhỏ có thể không phải là cách tiếp cận phù hợp.
2. Quá Trình Thiết Lập Phức Tạp
Để các ứng dụng tự trợ giúp hoạt động hiệu quả và giúp bạn đi đúng hướng, việc thiết lập ban đầu có thể tốn một lượng công sức đáng ngạc nhiên. Ngay cả với một chuyên gia an ninh mạng và nhà phát triển web như tôi, người thường xuyên xử lý các mẫu phần mềm độc hại và hàng trăm dòng mã mỗi ngày, đôi khi cũng phải vật lộn để tìm ra nơi các nhà phát triển giấu các cài đặt hoặc tính năng nhất định.
Habitica là một ví dụ điển hình. Mục tiêu cơ bản của ứng dụng này là biến các tác vụ của bạn thành trò chơi (gamify). Bạn sẽ đạt được tiến bộ trong trò chơi và nhận được các vật phẩm bằng cách hoàn thành các công việc trong thế giới thực. Nghe có vẻ đơn giản, phải không? Nhưng bạn sẽ gặp khó khăn khi cố gắng lấy thuốc ấp trứng, cho thú cưng ăn, mua thiết bị, hoặc tìm hiểu cách hoạt động của tiền tệ trong ứng dụng.
Giao diện cửa hàng trong ứng dụng Habitica với các tùy chọn mua vật phẩm, minh họa microtransactions
Ngoài ra, bạn sẽ thấy các giao dịch vi mô (microtransactions) tương tự như trong các trò chơi. Trong khi Finch áp dụng cách tiếp cận có trách nhiệm hơn bằng cách sử dụng gói đăng ký trả phí để truy cập vào các phần hữu ích hơn của ứng dụng, thì Habitica lại có các viên ngọc trong ứng dụng mà bạn có thể mua để nâng cấp trang phục. Đối với một người đang vật lộn với sự xao nhãng, điều này dường như không phải là một ý tưởng hay. Các giao dịch vi mô đã và đang gây ảnh hưởng tiêu cực đến ngành công nghiệp trò chơi, và thật không nên để chúng xuất hiện trong các ứng dụng tự trợ giúp.
Ngay cả khi bạn hiểu tất cả những gì ứng dụng muốn truyền tải ngay từ đầu, việc tạo ra các tác vụ phù hợp với yêu cầu cụ thể của bạn vẫn là một rắc rối lớn. Mặc dù không có giải pháp phổ quát nào, nhưng các ứng dụng có thể làm tốt hơn việc chỉ cung cấp các tác vụ cơ bản như đánh răng và ra khỏi giường theo mặc định.
3. Kiệt Sức Vì Thông Báo
Một khía cạnh khác khá phản tác dụng của các ứng dụng tự trợ giúp là tần suất thông báo quá mức. Chẳng hạn, Finch gửi trung bình bốn thông báo mỗi ngày, thường là trong giờ làm việc, chỉ để nhắc nhở tôi mở ứng dụng. Đối với một người đang cố gắng tập trung, đây là một sự phiền phức lớn.
Tôi hiểu rằng thông báo là cách duy nhất để ứng dụng tương tác với người dùng nếu họ không tự mở ứng dụng. Tuy nhiên, các nhà phát triển cần phải cân nhắc kỹ hơn về nội dung thông báo. Việc bị mất tập trung khỏi công việc chỉ để thấy ứng dụng tự trợ giúp gửi tin nhắn “Tôi nhớ bạn, chim chíp” không hề tốt cho năng suất.
Thông báo hàng ngày không liên quan từ ứng dụng Finch hiển thị trên màn hình điện thoại di động
Habitica làm tốt hơn ở khía cạnh này, vì các thông báo của ứng dụng chủ yếu liên quan đến tác vụ đang thực hiện. Tuy nhiên, thông báo của Habitica thường bị lẫn lộn giữa hàng loạt thông báo khác trên điện thoại của tôi, dẫn đến việc tôi không thấy thông báo (và do đó không được nhắc nhở về tác vụ) cho đến khi quá muộn.
Nếu bạn đang sử dụng Android, bạn có thể tắt quyền thông báo hoặc thậm chí kiểm soát từng loại thông báo riêng lẻ từ cài đặt điện thoại. Mặc dù vậy, điều này lại bổ sung thêm vào “núi” các cài đặt mà bạn đã phải “leo” khi mới bắt đầu sử dụng các ứng dụng này.
Hình ảnh một người phụ nữ đang kiểm tra điện thoại của mình với biểu tượng thông báo ở hậu cảnh
4. Thiếu Yếu Tố Con Người
Dù không phải là một chuyên gia sức khỏe tâm thần để bình luận về lợi ích hay nhược điểm y tế của các ứng dụng này, nhưng rõ ràng có một yếu tố con người bị thiếu hụt ở đây. Giọng điệu quá tích cực của Finch khiến tôi cảm thấy khó chịu, trong khi sự ám ảnh máy móc của Habitica về việc hoàn thành nhiệm vụ để tiến bộ trong trò chơi đã làm mất đi mọi niềm vui từ việc trò chơi hóa các tác vụ thực tế.
Thú cưng ảo trong ứng dụng Finch hiển thị trên màn hình điện thoại, thể hiện yếu tố gamification
Trong mọi trường hợp, các ứng dụng này bỏ lỡ yếu tố con người mà bạn sẽ có được khi đến gặp một chuyên gia sức khỏe tâm thần, một nhà trị liệu, hoặc đơn giản là nói chuyện với một người bạn. Đây có thể là sở thích cá nhân, nhưng tôi thấy việc trò chuyện với bạn bè hiệu quả hơn là phải vật lộn với chú thú cưng ảo của Finch, dù nó có dễ thương đến mấy.
Sức khỏe tinh thần là một vấn đề nghiêm trọng, và lựa chọn tốt nhất là nói chuyện với một chuyên gia có thể giúp bạn giải quyết vấn đề và kê đơn thuốc phù hợp nếu cần. Các ứng dụng tự chăm sóc có thể giúp bạn ghi nhớ các tác vụ, nhưng việc tự chẩn đoán trên internet hoặc thông qua bất kỳ ứng dụng nào có thể gây hại nhiều hơn lợi.
5. Tiến Độ Ảo Và Thiếu Thực Tế
Mặc dù bạn có thể hoàn thành các chuỗi nhiệm vụ hàng tuần và được ứng dụng gán cho danh hiệu “ngôi sao”, điều đó không nhất thiết đồng nghĩa với tiến bộ thực tế ngoài đời. Trên Finch, tôi đã đạt tiêu chí hoạt động tối thiểu hàng ngày chỉ bằng cách thức dậy, đánh răng, rửa mặt và uống một ly nước. Ứng dụng sau đó cho rằng tôi đang có một chuỗi thành công rực rỡ, trong khi thực tế tôi còn chưa bắt đầu một ngày làm việc đúng nghĩa.
Giao diện ứng dụng Habitica trên điện thoại thông minh hiển thị điểm số và tiến độ ảo
Bạn hoàn toàn có thể khiến tiến độ trong ứng dụng đồng bộ với tiến bộ ngoài đời thực, nhưng bạn sẽ phải tự kiểm soát gần như mọi khía cạnh của ứng dụng để làm được điều đó. Hơn nữa, ứng dụng không thể kiểm tra xem bạn đã hoàn thành tác vụ hay chưa. Tất cả những gì nó cần là bạn chạm vào một nút trên màn hình điện thoại—một việc mà tôi đã làm nhiều lần chỉ để loại bỏ một thông báo hoặc để ứng dụng ngừng làm phiền.
Bạn có thể đạt được tiến bộ tương tự với những công cụ đơn giản như Google Tasks hoặc Sticky Notes trên Windows. Google Tasks đặc biệt là một ứng dụng tuyệt vời để thiết lập danh sách việc cần làm và nhận lời nhắc đúng lúc, mà không hề làm giảm nhẹ các tác vụ của bạn hay yêu cầu bạn “check-in” trừ khi thực sự cần thiết.
6. Mối Lo Ngại Về Quyền Riêng Tư Dữ Liệu
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, khi bạn sử dụng một ứng dụng tự chăm sóc, bạn đang cung cấp cho ứng dụng rất nhiều dữ liệu về bản thân và ít nhất là thói quen sử dụng điện thoại của mình. Điều này gây ra một mối lo ngại lớn về quyền riêng tư, vì bất kỳ vụ rò rỉ dữ liệu nào cũng có thể cung cấp cho kẻ xâm nhập toàn bộ “bản thiết kế” cuộc sống của bạn.
Các ứng dụng này khuyến khích bạn thành thật và cởi mở, có nghĩa là bạn sẽ ghi lại những điều mình đang vật lộn, và những điều bạn muốn cải thiện về bản thân. Đó không phải là loại thông tin mà bạn muốn bị rò rỉ hoặc bán trên một diễn đàn web đen.
Hình ảnh một người đàn ông đang thực hiện xóa dữ liệu khỏi máy tính xách tay, tượng trưng cho bảo mật thông tin
Một mối lo ngại khác là dữ liệu của bạn có thể bị bán cho các nhà môi giới dữ liệu và nhà quảng cáo để chạy các quảng cáo mục tiêu. Điều này không có gì mới lạ, và hầu hết mọi ứng dụng trên điện thoại của bạn đều thu thập và gửi một số dữ liệu về bạn cho một nhà quảng cáo “mờ ám” nào đó.
Mặc dù có một vài cách mà việc sử dụng điện thoại thông minh có thể giúp tăng cường quyền riêng tư của bạn. Tuy nhiên, mức độ thông tin mà các ứng dụng tự chăm sóc thu thập khiến chúng trở nên hiệu quả hơn đối với các nhà quảng cáo, và do đó, là một mối lo ngại lớn hơn về quyền riêng tư đối với bạn.
Các ứng dụng tự trợ giúp đi kèm với rất nhiều lời hứa hẹn, nhưng không phải lúc nào cũng thực hiện được chúng. Với tất cả những gì chúng quảng cáo, đôi khi chúng có thể khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Mặt khác, nếu bạn chỉ muốn một ứng dụng nhắc nhở các tác vụ và giúp bạn sắp xếp cuộc sống, một danh sách việc cần làm đơn giản cũng đủ. Theo kinh nghiệm của tôi, cả hai đều đòi hỏi cùng một mức độ kỷ luật.
Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về những trải nghiệm với ứng dụng tự trợ giúp và cách bạn quản lý năng suất cá nhân trong phần bình luận bên dưới!
